کد مطلب:31697 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اعتقادات

خداوند ميفرمايد: شما اراده نميكنيد، بلكه تنها خداست كه اراده ميكند. آيا اين با اختيار انسان مغايرت ندارد؟

همه حوادث جهان، حتي اعمال و افعال ما، خواه حسنه باشد يا سيئه، از يك نظر مربوط به خداست; زيرا او است كه به ما قدرت داده و اختيار و آزادي اراده بخشيده است; بنابراين آنچه ما اختيار ميكنيم و با آزادي اراده انتخاب مينماييم، خلاف خواست خدا نيست و اين همان توحيد افعالي پروردگار است، ولي در عين حال اعمال ما به ما نسبت داده ميشود و اين انتساب طولي است نه عرضي، زيرا عامل تعيين كنندة عمل، اراده و اختيار ماست و به همين دليل ما در برابر اعمالمان مسؤوليم و استناد اعمال ما به خدا، آن چنان كه اشاره شد، از ما سلب مسؤوليت نميكند.

زيرا فعل و اختيار انسان در طول خواست و ارادة خداوند است به اين معنا كه خداوند خواسته كه انسان توان خواستن و انتخاب را داشته باشد; يعني خداوند خواسته است كه انسان آزاد و مختار باشد و در ميان دو راه نيك و بد هر يك را كه خواست به خواست خويش برگزيند و به سعادت يا شقاوت اختياري برسد. پس هر يك را گزينش كرد از نظر تكويني خلاف اراده خدا انجام نداده يعني همانطور كه خدا خواسته آزادانه عمل كرده است، ولي از نظر تشريعي بر خلاف قانون و دستور و راهنمايي سعادت بخش او عمل كرده و خود را به شقاوت و هلاكت افكنده است.

حاصل آن كه اصل خواستن و انتخاب آزادانه را خداوند در نهاد انسان قرار داده است و حق انتخاب را پس از ابلاغ دستوارت به خود او واگذار كرده است، بنابراين، نتيجه انتخاب هر چه باشد به عهده خود انسان است. منتها اگر انتخاب خوب باشد چون خداوند به اين امور دستور داده و آنها را خواسته است ميتوان اين امور را به خداوند نسبت داد. امّا اگر خداي ناكرده انتخاب بد باشد چون اين امور را خداوند از ما نخواسته نميتوان آنها را به خداوند نسبت داد; مَّآ أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَآ أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَأَرْسَلْنَـَكَ لِلنَّاسِ رَسُولاًوَكَفَيَ بِاللَّهِ شَهِيدًا ;(نسأ،79) (آري) آنچه از نيكيها به تو ميرسد، از طرف خداست; و آنچه از بدي به تو ميرسد، از سوي خود توست و ما تو را رسول براي مردم فرستاديم، و گواهي خدا در اينباره، كافي است.(ر.ك: بحثي مسبوط در آموزش عقايد، غرويان، غلامي و ميرباقري، ص 177، انتشارات دارالعلم.)

گفتههاي پيش را با يك مثال روشن ميكنيم: شما به ارادة تكويني خدا مجبوريد غذا بخوريد و آب بنوشيد ـ سوخت و ساز مناسب بدن خود را تأمين كنيد ـ ولي به اراده و امر و هدايت تشريعي خداوند وظيفه داريد غذاي حلال و نوشيدني حلال و پاكيزه را انتخاب كنيد و شما كه به اختيار خود ميتوانيد حلال بخوريد و يا حرام بخوريد، در هر دو صورت از ارادة تكويني خداوند خارج نشدهايد، امّا اگر حرام بخوريد خلاف امر الهي مرتكب شده و مجازات ميشويد.